Wat is proprioceptie (en waarom is het zó belangrijk voor je angstige paard)?
“Ze schrikt van alles, het lijkt alsof ze niet weet waar haar lijf ophoudt.”
“Ik wil naar links, zij struikelt bijna naar rechts.”
“Ze past nét niet door die doorgang, en dan schrikt ze weer…”
Als je paard vaker struikelt, zich lastig laat begeleiden door smalle doorgangen of overdreven heftig reageert op kleine prikkels, dan is de kans groot dat er meer speelt dan alleen ‘angst’. Misschien heeft je paard moeite met… proprioceptie.
Proprie-wát? Ja, het is een ingewikkeld woord, maar het effect ervan zie je dagelijks. In deze blog leg ik je uit wat proprioceptie is, hoe het invloed heeft op het gedrag (en het lijf!) van je paard, hoe je kunt herkennen dat er iets niet klopt – én wat je eraan kunt doen. Want goed nieuws: proprioceptie kun je trainen.
Wat is proprioceptie?
Proprioceptie is het vermogen van je paard om te voelen waar zijn lichaam zich bevindt in de ruimte. Het is de samenwerking tussen spieren, pezen, gewrichten en het zenuwstelsel die ervoor zorgt dat een paard weet waar zijn benen zijn. Zonder te kijken, te struikelen of te botsen.
Voor mensen is het net zo. Denk aan achteruit inparkeren zonder in je spiegels te kijken. Of op één been staan zonder om te vallen. Dat is proprioceptie. Omdat, wanneer dat systeem niet goed werkt, voelt het alsof je lijf niet helemaal “van jou” is.
Bij paarden werkt het precies zo. Een paard met een goed gevoel voor proprioceptie:
-
Beweegt soepel en in balans
-
Weet hoe groot hij is (En, dan hebben we het niet over Shetlanders met een reuzen complex.) Maar hoe past hij zich aan in een smalle doorgang
-
Herstelt sneller na een schrikreactie
-
Voelt zekerder in z’n lijf
Een paard met een verstoorde proprioceptie:
-
Is vaak lomp of struikelt veel
-
Reageert snel heftig op prikkels
-
Heeft moeite met bochten, achterwaarts gaan of opzij stappen
-
Heeft geen idee waar zijn achterbenen zijn
-
Raakt makkelijker gespannen of angstig
Wat heeft proprioceptie te maken met angst?
Heel veel. Omdat een paard dat zich fysiek onzeker voelt, zich sneller psychisch onveilig zal voelen. Als je niet zeker weet waar je voeten zijn, of hoe je door een smalle doorgang komt, of hoe je balans werkt – dan voelt de wereld om je heen ook véél spannender.
Vergelijk het maar met jezelf op een gladde ijzelweg. Alles voelt risicovoller. Elk geluid klinkt harder. Je vertrouwt je lijf niet, dus je hoofd maakt overuren. Zo werkt het bij paarden ook. En bij angstige paarden is die link nóg sterker.
Daarom zie je bij veel angstige paarden:
-
Spanning in de achterhand of nek en hals
-
Problemen met coördinatie
-
Vluchtgedrag bij smalle doorgangen of onzekere ondergronden
-
Geen controle over eigen lijf = paniek
Hoe herken je proprioceptieproblemen bij je paard?
Let eens op deze signalen:
-
Moeite met het inschatten van afstanden (tegen de staldeur aan lopen)
-
Struikelen over eigen voeten
-
Geen idee waar de achterbenen zijn tijdens grondwerk
-
Bewegen alsof het lijf uit losse onderdelen bestaat
-
Spanning op smalle plekken of vreemde ondergronden
-
Geen balans bij simpele oefeningen zoals achterwaarts, zijwaarts of kleine bochtjes
- Parkeren als een ballerina op de vierkante cm
Zie je dit soort signalen terug? Dan loont het om je te verdiepen in proprioceptietraining.
Hoe kun je proprioceptie trainen?
Goede proprioceptie is te trainen met kleine, simpele oefeningen. Hier zijn een paar voorbeelden die je makkelijk kunt integreren in je dagelijkse omgang:
1. Ondergrond afwisselen
Laat je paard stappen over rubbermatten, zeiltjes, een houten plank, tapijt, een grasrandje… alles wat anders voelt onder de voeten. Zo leert hij bewuster te lopen.
2. Cavaletti’s en balkjes
Stappen over balkjes dwingt je paard om z’n benen bewust op te tillen en na te denken over beweging. Begin met één of twee, werk langzaam op. Voor meer tips kun je op mijn YouTube kanaal kijken.
3. Gebruik eens een bandage (bodywrap)
Leg eens een bodywrap in een 8-tje om het lichaam van je paard. Je zult merken dat er veel gaat veranderen in de manier van bewegen van je paard.
4. Achterwaarts en zijwaarts
Laat je paard regelmatig een paar passen achteruit lopen – langzaam, bewust. Geen gehaast, maar met aandacht. Ook zijwaartse stapjes helpen enorm.
5. Pionnen en bochtjes
Zet een klein parcours uit waarbij je je paard rustig door smalle bochtjes en om pionnen heen leidt. Het helpt hem z’n lijf beter te coördineren.
6. Wissel van tempo
Binnen één gang (bijvoorbeeld stap) vraag je afwisselend een beetje versnellen en weer vertragen. Geen harde overgangen – maar zachte verschuivingen in tempo.
Belangrijk: eerst het lijf checken
Soms is er meer aan de hand dan alleen een gebrek aan lichaamsbesef. Spanning in de achterhand, nek of hals, scheefstanden, artrose of pijn in rug of bekken kunnen proprioceptie flink verstoren. Laat je paard daarom altijd nakijken door een osteopaat, fysiotherapeut of dierenarts als je twijfelt.
Je kunt pas gaan trainen als je zeker weet dat er geen pijn in het spel is.
Waarom deze training het verschil maakt
Door bewust aan proprioceptie te werken, help je je paard zich zekerder te voelen in zijn lijf. En dat zie je terug in zijn gedrag:
-
Minder schrikkerig
-
Meer focus
-
Beter herstel na spannende momenten
-
Sterkere band met jou als begeleider
Dit betekend dat je de wereld letterlijk voorspelbaarder maakt voor je paard. En voor een angstig dier is dat goud waard.
Anders gezegd: blijf oefenen, blijf voelen
Proprioceptie is geen trucje – het is een vaardigheid. Voor jou én je paard. Vandaar dat je dus moet blijven voelen, observeren en variëren. Je zult merken dat kleine oefeningen grote veranderingen teweeg kunnen brengen.
Wil je extra ondersteuning of weet je niet goed waar je moet beginnen? Laat het me weten. Je hoeft dit niet alleen te doen.
Heb jij een paard dat angstig is of vaak struikelt, en wil je dat ik even meekijk?
Stuur me een berichtje via het contactformulier of plan een sessie in. En ken je iemand die hiermee worstelt? Stuur deze blog gerust door – het helpt echt.