framework oog voor het paard

 

Tag Archief van: 3 pilaren van balans

,

5 redenen om je paard te observeren

Observeren: de sleutel naar meer inzicht in je paard

Stel je voor: je komt bij je paard, en hij kijkt nét even anders uit zijn ogen. Niet kreupel, niet ziek… maar er zit “iets” in zijn blik. Je voelt dat er iets niet klopt, maar je kunt je vinger er niet op leggen.
Zie jij het? Of merk je het pas als het probleem groot wordt?

Observeren is misschien wel het meest onderschatte stukje paardrijden en -houden dat er is. En nee, het is geen ‘leuke extra voor als je tijd hebt’. Het is dé manier om je paard gezond, gelukkig en in balans te houden.

Waarom observeren geen hobby is, maar pure noodzaak

We doen het allemaal al zonder het door te hebben. Als je door een drukke winkelstraat loopt, check je automatisch: hoe lopen mensen, wat doen ze, waar kijk ik uit? Je gebruikt je ogen, oren en gevoel om in te schatten of de situatie veilig is. Bij paarden werkt het precies zo.

In mijn werk gebruik ik observeren om in te spelen op de toestand van het paard. Door goed te kijken en te luisteren, krijg je inzicht: hoe voelt hij zich, wat speelt er in zijn lijf, en hoe kan ik hem helpen?
En weet je wat? Jij kunt dat ook leren. Hoe eerder je signalen ziet, hoe sneller je kunt handelen — of dat nu betekent dat je de dierenarts belt, even je training aanpast of gewoon een extra rustdag geeft.

De 5 redenen waarom je vandaag nog moet beginnenmentale balans, observeren

En ja, dit gaat verder dan ‘even kijken of hij kreupel is’. Let hier eens op:

  1. Hoe gaat het écht met je paard?
    Niet alleen lichamelijk, maar ook mentaal. Straalt hij van energie of staat hij er wat sloom bij? Zijn ogen en houding vertellen je meer dan je denkt.

  2. Is je paard gezond?
    Kleine signalen zoals een doffere vacht, iets minder eetlust of net wat minder enthousiasme bij begroeting… vaak zijn dit de eerste hints.

  3. Is je paard alert?
    Let op: reageert hij op geluiden, bewegingen en jou zoals altijd? Of is hij juist overdreven schrikkerig of juist ongewoon stil?

  4. Zitten er spanningen in het lichaam?
    Check of je spanning ziet in de hals, rug of kaak. Soms zie je het pas bij poetsen of tijdens het rijden.

  5. Beweegt hij soepel?
    Loop eens mee naast je paard en kijk naar zijn passen. Zijn ze even lang, even krachtig, of zie je subtiel verschil?

Wanneer je moet kijken? Altijd.

Observeren is geen moment op je to-do lijstje, het is voor velen van ons een gewoonte. Net zoals je ongemerkt mensen inschat tijdens een gesprek, kun je ook je paard de hele dag door ‘lezen’. Hoe vaker je oefent, hoe sneller je veranderingen opmerkt.

Mini-oefening:
Wanneer je vanavond bij je paard bent, terwijl je paard eet, kijk je vijf minuten lang alleen naar zijn lichaam. Hoe beweegt hij zijn oren? Hoe verdeelt hij zijn gewicht? Welke kant kauwt hij? Noteer het. Doe dit een week later opnieuw. Je zult verbaasd staan hoeveel je in korte tijd gaat zien.

Het resultaat: een gezonde, gelukkige toekomst

Door te leren observeren, vergroot je de kans dat je problemen in de kiem smoort. Ik heb paarden gezien die maandenlang moesten revalideren, simpelweg omdat een klein signaal over het hoofd werd gezien. Maar ik heb ook eigenaren gezien die, door oplettend te zijn, blessures wisten te voorkomen nog vóórdat hun paard pijn kreeg.

En geloof me: dat verschil gun je élk paard.

Jouw volgende stap

Jouw paard kan je zoveel vertellen — als jij leert kijken en luisteren.
Begin vandaag. Elk signaal dat je mist, kan het verschil maken tussen weken revalideren of gewoon lekker samen genieten.

Wil je weten welke signalen jij misschien nog mist?
Vraag dan hier een gratis gesprek aan en dan kunnen we samen kijken. Ik geef je enkele tips waar je direct mee aan de slag kunt. Je kunt me ook volgen op Instagram voor meer tips. Ben je het eens met het belang van kijken, dan wordt het delen van deze blog zeer op prijs gesteld.

/0 Reacties/door
,

3 Pilaren van balans voor paarden

De 3 pilaren van balans bij je paard – en de valkuil die bijna iedereen mist

Iedereen wil een paard dat gezond, ontspannen en prettig in de omgang is. Maar eerlijk… hoe vaak kijk je écht naar het totaalplaatje? Vaak letten we alleen op wat ons opvalt: hij loopt goed, hij doet braaf wat je vraagt, hij heeft geen rare bulten.
Maar balans bij een paard gaat veel verder dan “hij loopt niet kreupel” of “hij bokt niet”. Er zijn drie onderdelen die samen bepalen hoe jouw paard functioneert – en als er eentje uit balans is, merk je dat vroeg of laat.

In mijn werk met paarden kom ik steeds terug op drie dingen die, als ze in balans zijn, zorgen voor een gezond en gelukkig paard. Ik noem ze mijn 3 pilaren van balans:

  1. Fysiek

  2. Mentaal

  3. Gedrag

En nee, dit zijn niet zomaar drie woorden die lekker professioneel klinken. Er zit een hele wereld achter. En die wereld heeft meer invloed op je paard (en op jouw samenwerking met hem) dan je denkt.

1. Fysiek – de basis van alles

Laten we eerlijk zijn: als je paard fysiek niet in orde is, houdt alles op. Kreupel? Spierpijn? Rug vast? Dan kun je alle mentale training van de wereld doen, maar het schiet niet op. Je kunt een zadel ook niet rechtleggen op een scheef paard – tenzij je graag in cirkels rijdt.

Onder het fysieke valt:

  • Spieropbouw en bespiering

  • Gewrichten en bewegingsvrijheid

  • Houding, balans, coördinatie

  • Eventuele blessures of ongemakken

Voorbeeld uit de praktijk:

Ik werkte met een merrie die “gewoon wat stijf” zou zijn. Nou, na een paar minuten kijken zag ik dat haar linkerschouder muurvast zat. Elke bocht naar links werd een soort vrachtwagenmanoeuvre. Het gevolg? Ze begon mentaal gefrustreerd te raken en haar gedrag veranderde: bokken, stoppen, en soms gewoon wegdraaien.

Fysiek ongemak is dus niet alleen “een beetje lastig”, het kan een kettingreactie veroorzaken in alles wat je met je paard wilt doen.

2. Mentaal – zelfvertrouwen en ontspanning

Een paard kan fysiek kerngezond zijn, maar mentaal op instorten staan. Stress, onzekerheid, of gewoon een hoofd dat overloopt van prikkels… het is funest voor de samenwerking.

Het mentale stuk gaat over:

  • Zelfvertrouwen

  • Concentratie en focus

  • Hoe je paard omgaat met nieuwe of spannende situaties

  • Stressniveau

Je kunt mentale balans trainen. Hoe? Door voorspelbaarheid, duidelijke communicatie en kleine, haalbare stapjes. Maar ook door hem de tijd te geven om te verwerken wat er gebeurt. (Ja, dat betekent soms dat je niet meteen doorstapt naar de volgende oefening, hoe verleidelijk het ook is.)

En laten we niet vergeten: een mentaal sterk paard maakt betere keuzes. Een mentaal overbelast paard? Die kiest vooral voor “overleven”, en dat gaat meestal niet in jouw voordeel uitpakken.

3. Gedrag – de zichtbare uitkomst

Gedrag is vaak het enige wat wij als mens écht opmerken. Paard bokt? “Stout.” Paard weigert? “Lui.” Paard loopt weg bij het opzadelen? “Geen zin vandaag.”
Maar nieuwsflash: gedrag is bijna altijd een signaal, geen karakterfout.

Gedrag wordt gevormd door:

  • De fysieke toestand (kan het?)

  • De mentale toestand (durft het?)

  • De ervaringen die het paard heeft opgedaan

Zie gedrag als het topje van de ijsberg. Wat je ziet, is het gevolg van wat er daaronder gebeurt. Als je alleen het zichtbare gedrag probeert te veranderen, maar niets doet aan de oorzaak, ben je eigenlijk pleisters aan het plakken op een lekkend dak.

Hoe de pilaren elkaar beïnvloeden3 pilaren van balans, paard in balans

De drie pilaren staan niet los van elkaar. Het is meer een soort driepoot-kruk. Haal er één poot onderuit, en je krijgt geheid een wiebelboel.

  • Fysiek ongemak → stress → defensief of reactief gedrag.

  • Mentale overbelasting → spierspanning → minder soepel bewegen.

  • Negatieve ervaringen → angst → blokkade in leren.

Als je één pilaar versterkt, heeft dat effect op de andere. Maar als er eentje instort, sleurt hij de rest mee.

Observeren – de onderschatte superkracht

Observeren is niet “even kijken of je paard netjes staat te wachten”. Het is gericht kijken.
Waar kijk ik dan naar?

  • Hoe beweegt hij in stap, draf en galop?

  • Hoe staat hij stil (gewicht verdeling, stand van de benen)?

  • Hoe ligt hij in de wei of stal?

  • Hoe reageert hij op aanraking of op jou?

Tip: Neem eens vijf minuten om je paard te bekijken zonder iets van hem te vragen. Wedden dat je dingen ziet die je eerder niet opvielen?

Praktische checklist: balans bij je paard inschatten

Pilaar Waar let je op? Signalen van disbalans
Fysiek Loopt soepel, draagt zichzelf, geen overmatige spanning in spieren Kreupelheid, scheefheid, moeite met bepaalde gangen of bochten
Mentaal Alert maar ontspannen, kan zich focussen, reageert op signalen Overmatige spanning, snel schrikken, geen focus, “afhaken”
Gedrag Bereidwillig meewerken, reageert voorspelbaar Wegdraaien, bokken, weigeren, overmatige vlucht- of vechtreactie

Tot slot

Je kunt met de mooiste trainingsplannen werken, maar als één van de drie pilaren van balans wankelt, zal je altijd tegen dezelfde muren aan blijven lopen. Het gaat niet om harder trainen of meer druk zetten, maar om kijken, luisteren en begrijpen.

Want een paard dat fysiek in orde is, zich mentaal veilig voelt en gewenst gedrag laat zien, werkt niet alleen beter mee… hij wil ook met je samenwerken. En dat is uiteindelijk wat we allemaal willen, toch? Nou ja, behalve misschien als je van chaos houdt – maar dan lees je waarschijnlijk niet tot hier. Wil je meer tips volg me op Insta. Wil je meer weten of anders leren kijken, neem dan een contact op en dan plannen we een gratis gesprek in waarin ik je een aantal tips geef waar je direct mee aan de slag kunt.

/0 Reacties/door

Temperatuur meten bij paard

temperatuur paard, temperatuur meten paardWeet jij de temperatuur van je paard en hoe je dit het beste kunt doen? Weet jij de momenten die je nodig hebt om een basis te creëren?

Zoals je misschien zult weten is Tommy ziek en ben ik daar al ruim een jaar mee aan het tobben. Maar, wat ik heb geleerd is om de basis temperaturen te

weten van Tommy. Gelukkig ben ik me daar al langer van bewust en heb ik in de tijd voor zijn ziekte al een basis kunnen vast leggen.

De normale lichaamstemperatuur

Normale lichaamstemperatuur van een paard in rust is ongeveer tussen de 37.5 °c en de 38.2 °c. Bij een pasgeboren veulen is dit nog 38,5°C en 39,5°C. De temperatuur tussen 38.2°C en 38.5°C noemen we een verhoging. Boven de 38.5°C hebben we het over koorts. Maar als een paard net heeft gewerkt kan de lichaamstemperatuur oplopen tot de ± 42°C. Dit zal dan geleidelijk weer naar de normale temperatuur dalen. Vergeet ook niet dat het tijdstip van de dag en het seizoen invloed op de temperatuur kunnen hebben.

Temperatuur extra meten bij koorts

Toen de temperatuur van Tommy opliep, moest ik 2 keer per dag meten. Niet te weten dat ik dit ruim een jaar later nog zou doen?. Eerlijk gezegd ben ik er wel minder regelmatig in geworden ?. Maar, bij enige twijfel ben ik weer 2 x daags bezig en noteer ik dit in mijn agenda. Het is altijd handig om de temperaturen op te schrijven. (Deze kun je dan ook delen met de dierenarts.) Waarom zal je misschien denken. Nou, bij koorts wil je natuurlijk niet dat de temperatuur de pan uit rijst. Ook, kun je dan meten of de eventuele medicijnen of koortsremmers die je paard heeft gekregen, aanslaan.

Wanneer moet je de temperatuur meten

Bij Tommy kan ik inmiddels heel goed zien of hij zich goed voelt of dat er twijfel is. Als je paard sloom lijkt of het hoofd veel laat hangen, zijn dit tekenen. Maar ook de ogen kunnen je veel vertellen. Zijn ze mooi glanzend of juist dof. Zijn ze rond of samengeknepen. Je paard kan ook veel met de staart aan het zwiepen zijn. Waarom je paard koorts heeft kan verschillende oorzaken hebben. Ik zou zeker bij hogere koorts niet te lang wachten met het inschakelen van een dierenarts.

Hoe moet je meten en met welke thermometer

Foto: Arnd Bronkhorst

Heb je een speciale thermometer nodig met een lang meetstuk? Nee! Je kunt een gewone mensenthermometer gebruiken. (Liever geen digitale of infrarood, maar een voor het rectum.) Het is soms handig om er een touwtje aan vast te maken en met een knijper vast te zetten in de staart. Dit voorkomt dat de zuigkracht van de anus hem niet naar binnen floept. Ik gebruik wel een normale thermometer, maar wel eentje die snel is met meten. Het is heel vervelend als je een minuut moet wachten voor dat de meter klaar is.

Ga naast je paard bij het achterbeen staan. Vraag rustig de staart opzij. Klemt je paard de staart tussen de billen, dan kun je met de achterkant van he hand onder de staart gaan en deze langzaam naar buiten bewegen. Hierdoor zal er een beetje ruimte komen en kan je de staart verder opzij doen. Vergeet vooral niet dat het een stuk prettiger voor je paard is als de thermometer ingesmeerd is met bijvoorbeeld vaseline?.

Waar je op moet letten is, dat de thermometer ver genoeg naar binnen is. Is dit niet het geval, dan zal de temperatuur vaak onder de 37°C zijn. Is dit heel veel lager, dan is de kans groot dat je in een mestbal zit. Het is daarom ook aan te raden om te meten na het mesten of doe het opnieuw. Zet de thermometer uit en spoel hem met lauw water schoon.

Wat is onder temperatuur

Een onder temperatuur is lager dan 36.5 °C en dan moet je goed op de signalen van je paard letten. Vaak duidt dit op shock! Je paard zal snel en oppervlakkig ademhalen en zal suf en loom zijn. Het is van groot belang om zo snel mogelijk de dierarts in te schakelen. De kans is groot dat je paard in coma raakt.

Terwijl je op de dierenarts wacht kun je gelukkig iets voor je paard betekenen. Als je namelijk aan de oren van je paard mag komen en in zulke gevallen als dit is dit vaak het geval. Dan kun je de oren van je paard afstrijken van de aanhechting tot aan het puntje van het oor. Dit kan helpen met de doorbloeding van het lichaam en het reguleren van de ademhaling. Je moet dit wel blijven doen tot dat de dierenarts arriveert. Dan hoef je in ieder geval niet met je handen in het haar te zitten?.

Wil je graag meer leren hoe je je paard zelf kunt ondersteunen. Neem contact met me op en dan kunnen we samen aan de slag gaan. Wil meer weten over mijn reis met Tommy lees dan hier verder! Denk je dat je iemand kunt helpen met dit artikel, deel het gerust.

 

 

/0 Reacties/door

Longeerhulp. Eenvoudig hulpmiddel of niet?

In deze blog wil ik het graag hebben over de Longeerhulp. “Ik slinger mijn paard wel even door de longeerbak.” Dit is een veel gehoorde zin bij ons op stal. Jammer. Longeren heeft zoveel meer betekenis.

Ben ik een expert in longeren? Nee, zeker niet. Ik weet wel waarom ik het doe. Soms longeer ik met dubbele lijnen op de Lammert Haanstra manier en een andere keer op de E-quine manier. Maar, ook ik kies ervoor om af en toe een longeerhulp te gebruiken. Dit heeft voor mij verschillende redenen. Een longeerhulp hoeft niet altijd slecht te zijn en zeker niet als je hem gebruikt waar het voor bedoeld is.  Er zijn hier zoveel meningen over en daarom wil ik deze graag eens naast elkaar leggen.

Wat is een longeerhulp

Longeerhulp, oogvoorhetpaard, divoza, pagonyEen longeerhulp is een zachte lijn die over de rug achter de schoft komt te liggen. Deze gaat onder de voorbenen door en wordt daar door een ring gestoken. Deze gaan dan  aan beide zijden van het hoofstel of goed passend halster met een klip vast. Heel belangrijk is het dan om de lijnen op de juiste afstand vast te maken, zodat je paard de mogelijkheid heeft om lang en laag te lopen met het hoofd. Loopt het met een krul dan zit het te strak.

Redenen om een longeerhulp te gebruiken

Er zijn een aantal redenen om een longeerhulp te gebruiken.

  • Het zorgt voor meer activatie van de buikspieren.
  • Het helpt de rug te ontspannen.
  • Zorgt voor nageeflijkheid.
  • De achterbenen komen meer onder het lichaam.
  • Soms kun je hem gebruiken om even iets te vragen wat je niet op een andere manier voor elkaar krijgt.

 

Voordelen zijn:

  • Er is meer controle over de hoofd-hals positie.
  • Eenvoudig aan te brengen.
  • Zorgt dat slappe paarden geen steun kunnen vinden bij de singel.
  • Je kunt het met 1 lijn werken.

Nadelen zijn:

  • Als het niet goed op lengte is kan het paard juist de rug wegdrukken.
  • Je paard kan ook van de druk weglopen en wordt dan alleen maar zwaarder op de hand.
  • Verkeerde hoofd-hals positie.
  • Geen gelijke drukverdeling.
  • Verschuiven van de klipjes zodat de lengte tijdens het werken varieert.

Hoe denk ik er over

De longeerhulp is zeker niet voor iemand die niet weet wat hij doet. Maar het is wel aan te leren. Een longeerhulp is een hulpmiddel en het doel van een hulpmiddel is om er zo snel mogelijk weer vanaf te komen.

Soms is een longeerhulp ook te vervangen door het gebruik van lichaamsbandages. Je kunt met een licht elastische bandage ook meer activatie van de achterhand vragen waardoor de buikspieren meer aan het werk gaan. Als je een combinatie maakt van bandages kun je ervoor zorgen dat je paard om een lichte en comfortabele manier leert omgaan met de vraag om activatie van de buikspieren en de achterhand.

Ik wil je hier graag meer over vertellen. Neem ook eens een kijkje op mijn YouTube kanaal hier vind je een filmpje over hoe ik hem soms gebruik.

Wil je leren hoe je ze kunt gebruiken neem dan contact op voor een gratis adviesgesprek en dan kunnen we een connectiesessie plannen.

 

 

/0 Reacties/door

Hoeven invetten. Zin of onzin?

Moet ik de hoeven van mijn paard invetten en waarom? Dit was een vraag die ik van en klant kreeg. Hierdoor ben ik dit gaan onderzoeken en kwam tot de conclusie dat men hier heel verschillend over denkt. De ene hoefsmid vindt het onzinnig om de hoeven in te vetten en is het mooi voor een wedstrijd. En een ander zegt dat het voordelen heeft om het wel de hoeven in te vetten. Maar dan vooral voor het onderhoud van de hoeven.

Beweging is van groot belang, maar ook het invetten

hoeven röntgen, hoeven invetten, hoevenvet

The equine hoof is a complex structure and the importance of hoof health cannot be overstated. The old saying “No hoof, no horse” is a wise one indeed.

 

 

 

 

 

 

 

Omdat de hoef nu eenmaal een bewegend mechanisme is en ook groeit, is beweging van groot belang voor gezonde hoeven. Als een paard gewicht op zijn hoef zet door erop te gaan staan, treedt het hoefmechanisme in werking. De hoef wordt een klein beetje platter en groter van oppervlak. Bij het optillen van de hoef gebeurt het juist het tegenovergestelde. Deze techniek van uitzetten en weer inkrimpen zorgt ervoor dat er een goede doorbloeding plaatsvindt in de hoef. Met het bloed worden enerzijds zuurstof en voedingsstoffen aangevoerd die belangrijk zijn voor een goede groei van de hoef en anderzijds worden afvalstoffen afgevoerd. Het is ook voor de hoeven dus belangrijk is dat je paard regelmatig beweging krijgt.

Maar, ook door vocht zetten de hoeven uit en door zand kunnen de hoeven weer uitdrogen. Hierdoor zou ik dus zeggen dat het zeker nuttig is om regelmatig de hoeven in te vetten. Het zorgt ervoor dat de hoeven wat soepeler kunnen blijven.

Ja, hoeven groeien. Maar ze groeien vanuit de kroonrand en bestaat de hoef uit een hoornlaag en net als onze nagels voelen ze daar niet veel van. Het invetten van de kroonrand met een goed middel is zeker wel van belang. Je kunt het beste overleggen met je hoefsmid of dierenarts, welke je het kunt gebruiken. Er zijn namelijk heel veel verschillende soorten hoeven vetten en oliën. Maar voor de kroonrand kun je het beste een soort zalf gebruiken. Zelf gebruik ik al geruime tijd Duo protection hoef om de hoeven in te vetten. Dit is gemaakt van paardenvet, dus een lichaamseigen product. Ook is het belangrijk om de gaten van de nagels vet te houden. Op deze manier heb je minder kans op scheuren.

Het belang van de hoefsmid

Het is van groot belang dat je hulp inschakelt voor het bekappen en eventueel beslaan van je paard. Een paard wat veel beweegt, moet echt heel regelmatig, zo tussen de 6 en 8 weken beslagen of bekapt worden.

Dan is er de keuze van goed beslag of geen beslag, ook goed. Eigenlijk is dat in sommige gevallen heel fijn. Als een ijzer nodig is kun je kiezen uit verschillende nagels. Mijn hoefsmid werkt met normale nagels in plaats van koperen nagels, Dit kan als ik het zou willen wel gedaan worden. Maar, net als hem, heb ik nog geen bewijs kunnen vinden dat er veel verschil is. Het verschil is dat er een antibacteriële werking in de koperen nagel zit. Tuurlijk, als je een paard hebt met helle brosse hoeven is het misschien een idee om het wel te doen. Ik weet het niet en durf het ook niet te zeggen. Wat ik wel weet is als je je paard regelmatig nieuwe ijzers geeft en de hoeven goed in de gaten blijft houden, je ook prima af bent.

Als ik kijk naar mijn ervaring met Alvin en Tommy. Dan was het voor Alvin ter correctie en ondersteuning van de spieren rondom de knieën. Bij Tommy is het begonnen met een verwonding aan de kroonrand en om te voorkomen dat de hoef zou scheuren. Het heeft ruim een jaar geduurd om hier verbetering in te krijgen, maar hij heeft weer mooie hoeven. Helaas is het een American Paint met hele gevoelige zolen. En heeft hij dus 4 ijzers, omdat hij regelmatig over de weg loopt en last heeft van kneuzingen die al door de kleinste steentjes veroorzaakt kunnen worden.

Wat is jouw ervaring met het invetten van de hoeven van je paard. Wil je meer weten wat je kunt doen voor een goede gezondheid van de hoeven? Bijvoorbeeld door het gebruik van TTouch. Neem dan contact op.

/0 Reacties/door

Wat is welzijn voor het paard

Wat is welzijn voor het paard? Hier zijn er zoveel meningen over. Voor de een is het een overzicht hoe het paard erbij staat en voor een ander geldt er weer iets heel anders. Wat is de staat en grootte van de stalling. Is er genoeg te eten, kracht- en ruwvoer. Hoe zit het met het water. Kan hij de hele dag drinken of alleen op gezette tijden. Hoe is het eten. Is dit onbeperkt of is het een paar keer per dag een beetje, waar hij het dan maar mee moet doen. Wat ligt er op de bodem of ligt er wel iets op de bodem. Staat hij in een stal of op de weide met een afdak. Misschien wel een Paddock Paradise. Zoals je ziet, kan ik nog wel even over doorgaan.

Wat vind jij dat welzijn is? Krijgt je paard genoeg te eten en drinken is er ruwvoer? Hoeveel beweging krijgt je paard per dag? Hoeveel rust krijgt je paard en kan hij wel rust vinden? Is hij geënt of juist niet? Hoe is de gezondheid en wat vind jij het belangrijkst om de gezondheid te checken.

Regelgeving Paard en Welzijn

Gelukkig hoeven we niet te raden. En zijn er regels waar we ons aan moeten houden om goed voor onze paarden te zorgen. Hierbij kunnen we denken aan de regels die vanuit de overheid bepaald zijn. Maar, natuurlijk ook van de verschillende bonden, zoals de KNHS en FNRS. Tevens is er in 2014 een organisatie ontwikkeld door, Horse Welfare BV, Bastiaan de Recht, Amber Koppen en Machteld van Dierendonck. Enthousiaste experts uit de hippische praktijk, uit de wetenschap en elders uit de paardenwereld. En deze heeft een welzijnskeurmerk ontwikkeld op de vijf basis regels van Animalwelfare.

De vijf vrijheden zijn als volgt geformuleerd:

  • Paarden moeten vrij zijn van honger, onjuiste voeding en dorst;Wat is welzijn voor het paard, Oogvoorhetpaard, American Paint Horse, Anita janssen,
  • Paarden moeten vrij zijn van fysieke en thermale ongemakken;
  • Paarden moeten vrij zijn van pijn, letsel en ziekte;
  • Paarden moeten vrij zijn van angst en chronische stress

 

Waarom ben ik hier nu over begonnen. Zoals jullie weten heeft Tommy de Ziekte van Lyme en een auto-immuun ziekte. Het is voor hem van belang dat hij rustig en veilig staat. Daarom ben ik aan het nadenken hoe ik hem nog beter zou kunnen ondersteunen in het proces. Dit houdt dus ook in; kijken naar de huidige situatie.

Hij staat op een manege. Deze is altijd al drukker dan een pensionsstal of privéstal. Hij heeft in de zomermaanden een landje waar hij op kan scharellen voor een paar uurtjes. Hij heeft een bak waar hij in kan rennen en rollen. Er zijn paddocks waar hij kan staan en rollen. Maar het belangrijkste vind ik, is dat hij lekker de hele dag naar buiten kan staren en misschien wel kan dromen over het bos. Soms zijn momenten dat ik denk; het is te druk. En soms zijn momenten dat ik denk; dit gaat niet goed. Maar, er zijn gelukkig ook heel veel momenten dat ik denk; wat een geluk! Net zoals deze ochtend, wanneer ik dit schrijf. Hij heeft heerlijk en veilig kunnen werken aan de longe en daarna heerlijk kunnen rennen en gek doen. Hij heeft genoten van het zonnetje. Ja, dit is voor mij heel veel waard!

Toekomst van paard en welzijn

Wat zal de toekomst brengen? Ik heb geen idee. Ik weet dat er zeker nog geschaafd kan en gaat worden aan alle regels die er zijn. Het is fijn dat er een onderlinge communicatie is die voor regels zorgen. Nu nog een positievere communicatie tussen de paardeneigenaren onderling en dan zijn we echt op de goede weg. Wat ik hiermee wil zeggen is het volgende:

We hebben allemaal onze ideeën en wensen. We hebben allemaal de kennis die we hebben. Toch is het nooit te laat om meer te leren. Maar, heb respect voor elkander. Niet iedereen weet wat jij weet en niet iedereen heeft al de weg gevonden die bij hem past. We kunnen elkaar helpen met het delen van informatie, zoals ik hier probeer te doen. Maar, vergeet alsjeblieft niet dat iedereen zijn eigen tempo van leren heeft.

Wil je meer weten over de regels en wetgeving. Neem dan kijkje op de volgende websites:

Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit

Stichting Sectorraad Paarden

KNHS

FNRS

Paarden welzijnscheck

Keurmerk paard en welzijn

 

Wil je meer weten of weet je iemand die dit ook interessant zou kunnen vinden. Deel dan dit bericht. Dit stel ik erg op prijs.

/0 Reacties/door

Mijn paard loopt mij omver

Waarom loopt mijn paard mij omver?

Alvin had er een houtje van om steeds een loopje met ons te nemen. Telkens liep hij, vooral mij, voorbij. Het frustreerde mij dat ik het niet voor elkaar kreeg om hem op tijd te stoppen. Meestal eindigde het met mij erachter skiënd of hij alleen met een halstertouw achter zich aan. Ondanks alle verwoede pogingen om hem te laten trainen en het thuis consequent vol te houden, heb ik het niet opgegeven. Dit is voor mij een grote drijfveer geweest om te kijken waar het steeds fout ging tussen hem en mij.

De eerste stap die ik na de training ben gaan zetten is met mezelf aan de slag gaan. Tenslotte kun je niet verwachten dat als je paard in training is geweest alles in een keer veranderd. Jij zult zelf ook echt aan de bak moeten. Ik merkte dat mijn onzekerheid groeide en dus gesloot ik een training te volgen bij Equine.com. Dit was voor mij een lastige keuze omdat ik moeite het met het woordje into-pressure. Maar zoals altijd, moet je niet op een eerste indruk blijven hangen en een open mind hebben. Tijdens deze trainingsdag zijn er zóveel kwartjes gevallen. Ik heb eigen handig kunnen ervaren dat het niet allemaal is zoals we vaak van anderen horen. Je kunt druk zo goed combineren met ontspanning en er is echt een weg te vinden die bij jou past.

Ik beschouw mezelf niet als iemand van de harde hand en eerder iemand die geen leiding durft te nemen. Dit was mijn insteek toen ik mij inschreef voor de opleiding instructeur Paard en Gedrag. Nu 3 jaar onderweg, besef ik dat TTouch en deze opleiding samen bij mij passen. Het is me niet gelukt om een band te krijgen met Alvin en dit had weinig te maken met hem en veel meer met mij. Zou ik het anders doen? Ja, zeker! Maar, het was geen falen. Ik heb zoveel geleerd van hem en vooral over mezelf. Ik ben hier dankbaar voor en heb nu de kans om andere mensen te helpen met zo eenzelfde situatie. Het hoeft namelijk niet af te lopen met afscheid nemen. Een connectie kun je krijgen als je op de juiste signalen let en elkaar respecteerd.

Mijn paard loopt mij omver

Als dit bij jou ook het geval is zijn er een aantal dingen die je meteen kunt veranderen en uitproberen. Ik heb het al eerder aangegeven, maar consequent zijn is zó belangrijk. Een paard begrijpt niet, vandaag niet en morgen wel. Het is altijd ja, of altijd nee. Je bent ook niet een beetje zwanger.

Tips:

mijn paard loopt mij voorbij, oog voor het paard, halster, connectie, haflinger

  • Zorg voor een goed passend halster. Het gebruik van de onderste ring geeft je geen stuurkracht. Het beste is om een ring aan de zijkant van het halster te gebruiken.
  • Je kunt ook gebruik maken van een touwhalster, deze werkt meer in op de neus. Mijn voorkeur gaat in dit geval dan uit naar een zgn, Montey Roberts halster. Ook Equine.com heeft een soortgelijk halster, gemaakt van iets soepeler materiaal. Deze is te verkrijgen bij de webshop. Het voordeel van een halster als dit, is dat je gebruik kunt maken van de ringen aan de neusband als je aan het trainen bent. Je kunt de ring onderaan het halster gebruiken om hem even vast te zetten.
  • Let op je positie. Zorg dat het hoofd van je paard niet voorbij je schouders komt. Zijn neus is dan op de hoogte van je schouder. Gaat hij hier voorbij zet je hem stil en vraag je hem een aantal passen achteruit. Let er wel op dat je snel bent met je reactie. Paarden zijn vluchtdieren en denken snel. Dus twijfel jij, dan heb je deze slag verloren.
  • Gebruik handschoenen en een leadrope of lange lijn. De halstertouwen zijn vaak te kort voor een snelle reactie en als deze uit je handen schiet, doet dat behoorlijk zeer. Met een lange lijn van ± 6 meter heb je meer kans en meer ruimte voor ontspanning in de lijn. Denk hierbij aan een smiley?.
  • Wees consequent en oefen vaak. Kies ook voor verschillende omstandigheden. Begin vooral eerst in een begrensde ruimte. Je kunt hiervoor al beginnen met uit stal halen. Klik hem vast en vraag hem een pas of twee achteruit. Ben je uit de stal dan herhaal je dit. Het is verstandig om dit regelmatig te blijven herhalen. Dit zal je helpen met het aangeven van grenzen. Zoals men zegt: “wie beweegt bepaalt” en dat is een waarheid als een koe.
  • Gebruik veel afwisselende bewegingen als je aan het trainen bent. Heb je meer afleiding, dan geef je het paard ook geen tijd om andere dingen te bedenken. Hij kan dan vaak niets anders doen dan op jou te focussen.

Loopt je paard je omver, doe dan grondwerk

mijn paard loopt mij omver, connectie, grondwerk, oog voor het paard

het resultaat van een niet goed passend halster

Juist met het gebruik maken van grondwerk kun je een beter connectie en verstandhouding tot stand brengen. Tijdens het doen van grondwerk oefeningen zal je paard op jou moeten letten. Je bent de kapitein van zijn lichaam, zeg maar. Waar je wel op moet letten is dat je het rustig aan doet en je paard de tijd geeft om te begrijpen wat je van hem vraagt. Let er ook op dat je paard hier spierpijn van kan krijgen. Heb je geen attributen zoals pionnen of balken. Gebruik dan je fantasie. Loop bijvoorbeeld in s figuren. Dit helpt gelijk voor de flexibiliteit van de schouders. Of loop een gebroken lijn. Wil je enkele ideeën voor het doen van grondwerk. Neem dan een kijkje op mijn YouTube kanaal voor voorbeelden.

Ken jij iemand die je kunt helpen met mijn verhaal? Delen is fijn. Weet jij ook nog enkele creatieve oplossingen? Laat ze hieronder achter.

/0 Reacties/door

Mijn paard bijt zijn dekens stuk

Paard en dekens

Paarden en kou. Paarden en zomer. Beide hebben hun voor- en nadelen. Veel paarden krijgen een deken op. De ene om de vacht kort te houden in de winter en geen teddybeer te worden. De andere heeft er in de zomer een nodig voor de vliegen of juist om dat hij zomereczeem heeft. Hoe dan ook. Wat nou als je paard zijn dekens stuk bijt? Tja, dan heb je een uitdaging om uit te zoeken waar het aan ligt.

Eerst ga je kijken naar de pasvorm. Sluit hij goed om de schouders. Schuurt hij niet op de schouders. Is hij niet te dik of zwaar voor een winterdeken (ook al hebben wij het koud, dit wil niet zeggen dat zij het koud hebben). Heb je liever met of zonder hals. Met hals wordt hij iets belemmerd in zijn beweging en komt hij moeilijker bij de deken. Veel paarden happen naar het stuk op de borst en proberen hem zo af te krijgen. Er zijn paarden die net Houdini zijn met hun deken en kunnen hem over het hoofd af krijgen. Belangrijk is dan, dat je begint met alle bevestigingspunten te gebruiken. Dan is het al wat lastiger. Verder kun je kijken naar dekens van zeer dik en stevig materiaal, zoals canvas. Of bijvoorbeeld een hengstendeken die geen sluiting hebben aan de voorkant, maar over het hoofd gaan. Wil je meer weten over de juiste pasvorm, lees dan de volgende blog eens.

Mijn paard bijt zijn dekens stuk

Bijt hij zijn dekens stuk, dan is het zoeken naar de oorzaak nog niet afgelopen. Wat nu als hij altijd zonder deken heeft gestaan en hij staat ineens op stal met een deken.

Dit is wat ons is overkomen met Tommy. Hij stond 24/7 op het land en nu staat hij op een stal waar hij iedere dag wel een vorm van beweging krijgt. Toen hij kwam had hij een echte teddyberen vacht en dat is lekker als je weinig intensief met hem aan het werk bent. Maar voordat hij ziek werd waren we regelmatig intensief met hem aan het werk. En een dikke vacht gaat dan in de weg zitten, Het gebeurt dan vaak dat je hem nat op stal moet zetten. Niet ideaal als hij in een buiten stal staat.

Tom bijt gelukkig niet zijn dekens stuk, maar je krijgt wel hele vuile blikken van hem als je de deken aan het vastmaken bent. We hebben al verscheidenen geprobeerd en gelukkig hebben we nu 2 merken die behoorlijk goed liggen op hem. Maar ook wij zijn op zoek naar de beste deken, die niet schuurt op zijn schouders.

Voor paarden die bijten en een goed passende deken hebben wordt het een ander verhaal. Inmiddels zijn er vele middelen die kunnen helpen om het bijten te verminderen. Doen ze het uit verveling, probeer ze dan zoveel mogelijk afleiding te geven door bijvoorbeeld op takken te knagen of hang in stal, als dit mag, een bal of slowfeeder. Voor het beschermen van de dekens kun je verschillende huismiddeltjes proberen; Sambal of zelf Hertshoorn olie maken. Er zijn ook verschillende soorten anti-bijtspray die je kunt bestellen. Voorbeelden hiervan zijn:

  • Equistop,
  • Cribox,
  • Hertshoorn spray
  • Sectolin

Andere alternatieven?

 

paard bijt dekens stuk, oog voor het paardAls deze middelen niet werken is er ook een soort kommetje wat je onder de kin kunt vast maken zo dat het lastiger is om te bijten. Het wordt een ander verhaal als je hem met een deken buiten zet om te grazen. Of het kommetje dan werkt dat durf ik niet te zeggen. Er zit wel verschil in de merken. Het ene kommetje niet de andere. Of je kunt kiezen voor een graasmasker. Let er wel op dat als je paard in een kudde staat, hij niet echt mee kan spelen. De kans is dan zo en zo al groter dat de deken speelschade oploopt.

Heb je een extreem geval dan kun je kijken naar een beschermplaat. Deze sluit je om de hals. Het is geen prettig gezicht, maar als dit een tijdelijke oplossing kan zijn dan is het altijd het proberen waard. Zowel het kommetje en de plaat zijn tijdelijke oplossingen. Vaak kun je deze het beste proberen samen met de anti-bijtspray. Na een tijdje kun je al af met alleen de anti-bijtspray.

Ik wens je veel wijsheid en succes met de zoektocht. Mocht je hulp nodig hebben, dan kunnen we samen eens een kijkje nemen naar het gedrag van je paard. Weet jij een super deken voor een Paint met goed gevulde schouders? dan lees ik graag je reactie hieronder.

/0 Reacties/door

Lyme vastgesteld bij mijn paard

 

Tommy heeft de ziekte van Lyme. De vraag is of zijn immuun systeem helemaal kan herstellen. Vanuit Utrecht is gezegd dat hij een auto immuun probleem heeft. Of je daar wat mee kan? Nee! Gelukkig kwam het upk zelf met het advies om contact op te nemen met de Holistische praktijk voor mens en dier, Den Hoek, van Eric Laarakker.  Om voor Tommy de stress zo klein mogelijk te houden, heb ik gevraagd of Chantal Rijkhoff bij ons langs kon komen. Zij is bekend op onze manege en ik heb haar al eens aan het werk gezien. Dat is altijd fijn?

Diagnose Lyme?

tekentang, lyme bij paard, oog voor het paard

Gek genoeg kwam tijdens de behandeling al heel snel naar boven dat Tommy de ziekte van Lyme heeft. Goed, waar en wanneer, daar kan ik geen antwoord op geven. Hij heeft altijd buiten gestaan. En staat op stal, sinds hij bij ons is. Maar we hebben een weide en grenzen aan het bos. Dit is een de vraag waar je eigenlijk niet bij te lang stil moet staan. Hier kun je toch niets aan veranderen. Wel ligt er nu standaard een tekentang op stal en ik hads er altijd al een in mijn tas voor de hond.

Eerste verschijnselen van een tekenbeet?

lyme bij paard, oog voor het paard, teekWat zijn de eerste verschijnselen van een tekenbeet. Het begin net zoals bij de mens, met een aan een teek die vast zit en dan komt er een rondje. Vaak zien we de tekening niet omdat ze ergens op handige plekjes zitten; zoals de oksels, op de borst, in de liezen of in de oksels.

Bij mensen zien we een rood cirkeltje ontstaan als het een tekenbeet is, maar bij paarden kunnen we dat natuurlijk niet zien. Misschien kunnen we er wel een bultje of een korstje zien. Bij paarden zien we dan soms een wisselende kreupelheid en stijven en dikke gewrichten, koorts, gevoelige spieren, chronisch gewicht verlies, sloomheid, gedragsveranderingen, neurologische verschijnselen. De klachten kunnen heel divers zijn. De verklaring voor een verscheidenheid in klachten is, dat er meerdere soorten teken zijn die dit overbrengen. En, er is ook sprake van dat bepaalde muggen deze over kunnen brengen.

Wat voor Tommy heel erg naar boven kwam, waren natuurlijk de wisselende temperaturen. Het opzwellen van de gewrichten komt vaak voor en was gelukkig niet het geval bij Tommy. In zijn geval was het juist zijn koker die eenzijdig op zwol.

 

Helaas waren we met Tom dus te laat om het uit te zoeken. Omdat de bacterie in de rode bloedcellen zit en heel vaak zijn die alleen maar te zien is als er sprake is van een koorts piek. We het over ongeveer 40 graden. Het enige moment dat hij zo hoog was bij Tom was in het begin van het hele verhaal. Hadden ze er toen maar naar gekeken, helaas is er toen besloten om geen onderzoek te doen. Maar nu vind ik dat dus heel erg jammer. (Gevalletje “mosterd na de maaltijd”) Want het had misschien heel veel ellende kunnen schelen.

Hoe nu verder?

Tommy staat nu ruim een week op zijn medicijnen en deze slaan heel goed aan. Hij heeft al ruim een week geen koorts gehad. Ook is de temperatuur heel mooi onder de 38° gebleven en zit bijna weer op hetzelfde als voorheen. Wat ik wel gemerkt heb; is dat zijn koker wel blijft vollopen met bloed. Dat is wel jammer, maar ik kan dit met warm water schoonmaken en de ene keer komt er uit gedroogd bloed uit en de andere keer komt er een beetje vers bloed uit. Het is wel zo, dat als ik dat eenmaal schoon heb gemaakt, de temperatuur dan ook weer zakt.

Ik wil jullie graag bedanken voor al jullie medeleven. Ik weet, we zijn er nog lang niet en we hebben nog een lange weg te gaan. Tom zijn lever moet nog helemaal herstellen. En dan is de vraag of dat er echt sprake is van een auto immuunziekte of dat de Lyme de lever zo ver heeft aangetast. Of dit kan herstellen met de juiste medicijnen, dat zullen we af moeten wachten. Voor nu zorgen we ervoor dat hij zich niet in het zweet werkt. Dit schijnt het herstel van de van de lever in de weg te zitten. Genieten doen we elke dag en ik zie elke dag weer een stukje van de ouwe Tom terug en daar ben ik erg dankbaar voor.

Wil je weten hoe het allemaal begon lees dan dit artikel.

Heb jij nu ook twijfels of kijk je toch nu met een ander oog naar je paard. Laat het hieronder weten en dan kan ik je misschien wat tips geven of misschien heb jij nog wat tips die we kunnen delen.

 

/0 Reacties/door

Mag ik mijn paard bestraffen of knuffelen

Misschien herken je de volgende situatie. Je gaat naar stal en denkt lekker met je paard aan de slag te gaan. Maar eenmaal aangekomen blijkt je paard een compleet ander idee te hebben. Misschien denk jij dan ook; Mag ik mijn paard bestraffen?

Dit is iets wat mij de afgelopen jaren regelmatig is overkomen en er voor gezorgd heeft dat ik echt niet meer blij was met onze Haflinger. Oké, Haflingers hebben de naam om niet de meest makkelijke pony’s te zijn. Maar ze zijn net als ieder ander dier gevoelig voor jouw eigen stemming. Het klopt in mijn geval dat ik dat jaar nogal wat tegenvallers heb gehad. Waardoor ik fysiek en mentaal echt momenten heb gehad dat ik minder goed in mijn vel zat en daar ligt de oorzaak van het hele verhaal.

connectie, oog voor het paard, paard bestraffen of knuffelenJe beste vriend?

Als je gaat kijken naar de mentale toestand van jezelf en hoe jij met je paard of pony omgaat. Beschouw jij hem dan als je beste vriend en vind je vooral dat hij je aardig moet vinden? Of denk jij nog dat je boven je paard moet staan en dat hij maar moet doen wat jij vindt. In beide gevallen kom je van een koude kermis thuis. Je creëert hier geen betere band mee. Hoe dan wel?

De oplossing is heel simpel. Een dier en dit geldt voor paarden even als honden, heeft regels en structuur nodig, maar vooral een consequente eigenaar/verzorger. Het is niet vandaag wel en morgen niet. Het is niet hard of zacht. Je bent ook niet maar een beetje zwanger. Je zult een lijn moeten trekken met iedereen en je iedere keer weer aan deze regels houden. Hiermee ontstaat er wederzijds respect.

Mag ik knuffelen?

Tuurlijk mag je wel een knuffel geven, maar bedenk je dat niet ieder dier daarvan gediend is. Sommige dieren vinden aanrakingen moeilijk, of juist aanrakingen in een bepaald gebied. Onze Haflinger had moeite met alles wat in de buurt van zijn mond kwam. Nou, dan was het dus zaak om zijn hoofd met rust te laten en hem een knuffel om de nek te geven of liever nog alleen een kriebel. Bij hem gold hoe meer je hem aanraakte hoe onrustiger hij werd. Dit wilde niet zeggen dat hij niet van aanraken hield, maar te veel was niet zijn cup of tea. En daar heb je het al dat woordje Te, dit is nooit goed (alleen in tevreden).

Mag ik mijn paard bestraffen?

paard bestraffen of knuffelen, connectie, oog voor het paardTuurlijk mag je je paard bestraffen en boos worden. Soms kun je niet anders. Ga je dan slaan of schelden. Liever niet.

Volgens Van Dale = be·straf·fen (bestrafte, heeft bestraft) 1straf laten ondergaan; = berispen: iem. voor iets bestraffen; iem. bestraffend toespreken hem de les lezen.

Ook hier moet ik zeggen dat ik een fase heb gehad waarin wij gefrustreerd raakten met het gedrag van onze Haflinger. Met de hulp van een vriendin die zelf al jaren les geeft en bekend is met het inrijden en trainen van paarden. Voor ons was Alvin onze eerste eigen pony en misschien hadden we beter kunnen gaan voor een ouder paard in plaats van een pony van net 3 jaar.

 

Maar nu na al die jaren, kan ik oprecht zeggen dat ik blij ben met de hulp en de investering in de training die wij gedaan hebben. Ik heb de keuze gemaakt om afscheid te nemen van Alvin. Dit was een bewuste keuze die in zijn voordeel was. Hij heeft een plek waar hij goed staat. Nu is Tommy de American Paint Horse in ons leven en maken we een frisse start. Ben ik nog wel eens boos of moet ik mijn paard bestraffen? Oh ja, tuurlijk. Maar ik hoef hem hier niet voor te slaan of te schoppen. Soms kan ik al wegkomen met een stemwaarschuwing of als we helemaal goed bezig zijn, zien we het aankomen.

Je zult misschien denken, hoe kan dit nu? Jij werkt met paarden met gedrag- en gezondheidsproblemen. Dat klopt, mijn kijk op de problemen is ook niet veranderd maar ik ben weer zoveel meer ervaringen rijker die er voorzorgen dat ik de zaken nu beter in perspectief kan zien. Ik besef ook wel dat niet ieder dier hetzelfde is en dat niet ieder mens hetzelfde is, maar er is een overeenkomst en voor mij blijft dit kijken naar het hele plaatje in plaats van alleen naar het gedrag.

Even resumeren:

  • Wees eerlijk naar jezelf. Zit je goed in je vel of heb je een baal dag. Neem dit niet mee. Bedenk dat het misschien beter is om alleen je paard te poetsen of in de stapmolen te zetten. Ga niet rijden of longeren als je echt niet goed in je vel zit. Dit lijdt vaak tot strijd en dan is jullie band de dupe.
  • Hou je van knuffelen kijk dan naar een ander manier of plek. Hou je van kusjes geven of kriebelen aan zijn lip kijk dan of dit lijdt tot frustratie of stimulatie. Wil je quality-time ga dan eens met je paard spelen met bijvoorbeeld een bal.
  • Je paard bestraffen of boos worden is goed als het gaat om het corrigeren van gedrag. Moet dit dan een “foei dat mag je niet doen” worden. Nee, juist niet. Wees direct en consequent. Een dier heeft behoefte aan begeleiding en consequente acties, dit zal leiden tot duidelijkheid en je kunt je paard geen groter plezier doen dan een duidelijke leider zijn.

Wil je meer weten over wat ik doe of hoe ik dingen aanpak dan kun je via onderstaande knop contact met mij zoeken. Ik neem dan zo snel mogelijk contact op. Denk je dat je iemand zou kunnen helpen met mijn verhaal dan mag je hem gerust delen. Wil je jouw ervaring delen dan kun je dat onder dit artikel doen.

/0 Reacties/door